Schruouwen trog Ken Ho

Hongkong steet mi ol bekend for un jier of treaintweintig, dús solang as ik libje. Omdot ik omtrint oerol wên ha, kon ik mei-iens wot fetelle as wi Hongkongers it ergens onderling oer ha. Mar ollinne sofier as dingen út et perspektyf fon ’t lokale folk oansien worre. For myn taalmentor syn oankomst tôcht ik sodwaande dot ik sofolle fon myn stêdsje wist, dot ik op myn gemak soaë as hi fragen stelde oer ‘e kultuer hir. Mar hirmei ha ik mi folslein fersind, nei de roonlieding di myn Nederlônse learaar syn twae oare Sineze freonen uus joon ha. Ol kon ik de plaatsen oer et algemien, komt et to myn besef dot er nog folle mear te besjean as wi gewoan op lytsighiden yngean. Boppedot makket et út mei hokke eagpunt jim eat oansjean. As wi mar oandochtiger worre oan dingen om uus hinne, sille we uus bewust fon ‘e folle dingen di uus earder ontginen.

Un dei for ‘e moeting sei dyami ol tsjin mi, “Moarn ha wi un oofspraak makket mei in Sineeske freon fon mi om holef trea middzjs.” Doe rakke ik fon streek, omdot ik et net ferwachte hie dot hi ik oare freonen yn Hongkong koeë. Yn ider gefol tôcht ik dernei net tefolle nei, en sei gewoan werom, “Olles goed. Litte wi mar wachtsje om te sjean wot for dingen wi op besite gean sille.”

Opmerklik wae dot Dyami un pak drage woaë. “Dermei jugst un better byld fon dysels.” Ontwoade hi doe ik frêge werom hi dot woaë, forol omdot et de hele dei hêd oan ’t reinjen wae. Ik tôcht er even oer nei, in realisearre dot et faak oer ’t easte yndrok gie. Dot ha ik doetiids ol meimakket doe ik tospraken jaen moas op skoalle. Sels halle ik kampioenschip doe for un boekhôldkundige wedstriid omdot ik wot b_utengewoane klean droeg. Fonsels lei et sukses eroan dot ik yn ‘e fiertaal fon ‘e wedstriid, et Engels, floeiend sprekke kon, ol smiet un besonder nette kleandracht ik folle weardering op. Dus droeg ik don ik myn eigen pak mei stropdos fordot wi beide butenginen.

Ollebeide siden komen op ‘e tiid yn Yau Ma Tei oan, de oofspritsen plaats wer wi enkorm moetten. Mike, de feint di kontakt leid hat mei Dyami, brôcht eveniens syn freondin mei, di Rebecca hiet. Et reine tige hêd buten doe Dyami en ik út ‘e metro fondinne komen. Fon onderen doe wi de trappen ronen, saag ik ol un feint fon min leeftiid di uus wolkom hiet. Nysgirrig droeg hi ik klean wer Dyami un forkar yn hat, swarte klean. Se komen olgaauw goed tegeare, in sprekkend ginen wi olle fjouweren nei ferschillende sjeansweardighiden di Mike forstelde.

Trog de hele roonlieding hinne roon ik omstrint oltyd achter Dyami in Mike. Wyl ik meestentiids mei Rebecca spriek, hie ik ik folle tiid om de twae for uus beigear rinnende feinten te sjean. Yn folle dingen likje se op-enkorm, mot ik tojaen. Opfallend wae dot hi ik ynteresse hie yn talen. Dut koom for as hi wot wêden buten ‘e gongbere talen yn Hongkong brukt heade, dot wol seze, et Kantonees in et Engels. Hi lústere tige oandochtig in stelde togelyks fragen doe dyami en ik meienkorm yn et Nederlônsk sprieken.

Ien kear wannen wi ollegear yn un Sineeske timpel di ornearre wodt oan ‘e Himelgoadin fon in bepaalde Sineeske stam, et min-sprekkende Sineeske folk. Dêre blouwen wi for un tydsje wer Mike probeare Dyami de Sineeske goadenferearingsgewoante bi te bringen. Yn ‘e tussentiid die de timpel fon Himelgoadin mi oan et tinken oan in Germaanse Goadin, Nerthus. Wyl et Sineeske mimmefigoer erop tosjugt, dot seafeart feilig is, hat Nerthus in grettere rôl yn it minsklik libben. Nêst et feiligstellen fon schipfeart, wodt Nerthus ik fereard for geboarte in fruchtberhyd. Nei Tacitus, de roomse dichter, syn werk oer ‘e Germaanske stammen, Germania, wannen er teminsten zeuven stammen di Nerthus froeger ferearden. Ut in trog wodde er in beditsen wein fon ‘e aastsea fondinne trog ki litsen, wer de goadin Nerthus op siet. Oerol wer de wein farde, oerhearske er frede. Sodwaande jildt Nerthus as brêg tussen ‘e stammen, wot ik wichtiger is as de funskje fon ‘e Sineeske himelgoadin om ollinne de feilige seafeart fon in bepaalde stam, et min-sprekkende Sineeske folk.

Op it stuit dot wi fot gean wonnen, wonnen wi fon uus fjouweren un foto maitsje litte. Gelokkig saag ik un lyts floatsje minsken mei blond hier binnenkommen, di ik yn it Duts mei-enkorm flústerjen heade. Fonsel gie ik nei foren, freiend yn it Duts as se for uus fjouweren un foto maitsje konne. “Jae” ontwoade de dutse mon, heendol fon streek rakket. “ Fidder joon ik oan dot ik olles roonom de yngong mei de namme fon ‘e timpel yn ‘e foto sjean woaë. In momintsje letter wodde et klear. “Tige tank!” ontwoade ik doe ik myn kamera weromkrige fon ‘e mon, di noe omjoon wodde trog syn freonen, freiende wot er oan ‘e hôn wae dot hi net meigie. Einlik koeë ginien op et eagenblik riede wot bêrd wae. Oan ‘e iene kônt wannen myn freonen har nog net bewust fon hokke taal ik oan et sprekken wae, ol wisten se ollinne dot et mi slagget wae om in foto fon uus maitsje te litten. Oan ‘e oare kônt hinen de Dutser syn freonen tiid noadig om har lôngenoaten syn wêden te ljouwen. “Hi kon echt goed Duts.” So heade ik him mei syn freonen sezen doe wi ergens hinne begonen te gean. Dernei frêge Mike wot for taal ik spriek, liet dyami him witten dot et Duts wae. Sowol Rebecca as Mike fonen et nysgirrig dot ik mi ynteressearre yn sofolle talen yn Jeropa, forol omdot der wenig minsken yn Hongkong bin di myn ynteresse in passje dele.

Dernei ginen wi nei in plaats wer sieraden te keap stinen. Dyami like folle ynteresse te haen in beweegden syn honnen hir in der. Mike stie nêst him, in lei him folle dingen út di hi blykber nysgirrig foon. Togelyks lústere ik nei Mike syn freondin, Rebecca, har libbensferteltsje. Se wae de jongste fon olle trea brorren en sussen. Doe ik har frêge wot har et meest ynteresseare, wifele se un hortsje in sei, “Einlik ha ik net sofolle ynteresse. Messchien un bytsje sport, mar fidder geet et faak om et iten.” Dut sort ontwoad wae mi net frimd, foral omdot se un famke wae dot for ‘e huushôding jild fertsjinje moas. Mei neiere onderfreiing, die et wol bliken dot har mim de ienige wae om olle trea ben great te bringen. Har tae wae ol froeg ferstoan. Sodwaande wodde se ik lead om fon jongs oofoan for har familje te werkjen. “ik bin net goed yn et studearen.” Sei se felegen, doe ik har probeare oan te moedigjen om et Engels, in dernei oare talen te learen. “ik ha gin goede basis om et Engels fidder te studearen.”

Ol is se nog te swiermoedig om har eigen ynteresse echt te sprake te bringen, foon se et libben yn ‘e Nederlonnen poerbêst. “Mei Mike ha ik yn Frankryk, Dutslôn in Nederlonnen wên. Sels fyn ik et libben yn Nederlonnen tige goed.” mork se op. “Et foel mi op dot winkels froeg ticht wodde, in et libben der is wol grif minder slim as hir.” Se hie folslein gelyk oan har opmerkingen, omdot Hongkong bekend steet as in stêdsje mei de hiigste werkoeren. Iderien hat der lòst fon. Ik hoopje dot se harsels fon deuze slimme werkkultoer fri maitsje kon.

Gelokkig ha wi ik wot leuke tiid hôn bi et iten, beholven et ôlderbenauwdste lotbestimming yn Hongkong as un Sinees. Sodwaande ginen wi in fegetarische winkel binnen yn Mongkok, un gebied dat him ticht by Yau Ma Tei befynt. Wyl ik jevver gin bargefleis ha wolle, hat Dyami der gewoan lòst fon, sodot wi elke dei et drok ha om winkels yn Hongkong te finen di gin bargefleis yn ‘e geruchten do. Nysgirrig wit Mike folle oer gesond iten. Dus is hi op ‘e hiigte fon winkels di wi ite motte om slimme fleis te mien.

Uus moeting slaat harsels oof neidot wi nog even op ‘e drokke strjitten roonronen. Lôns de strjitte op Mongkok wae er beholven lawaai net folle te besjen. Oeral wodden stikje gebieden ferdeeld in útleend, wer minsken olles wer se sin yn ha dwaan konne. Oerol wae et oerémus, as minsken leende de gebieden om ollinne hêdop te singen mei microfoan in oare elektroanische apparaten. “Oofrone dagen koom er in mon di gewoan yn lietsjes schreauwde. Noe is hi hir nog.” Sei Rebecca, di yn in bedriuw hiromhinne werke.

Op et lêst tôcht ik, as se mar ien kear yn Fryslôn wên ha, se noait fotgean wolle sonne. Et loft, de silte en folle mear bin der echt better as hir, foral wot om et bewarjen fon kultureel erfgoed geet. Einlik wae ik nog onder ‘e yndrok dot er tsjinwerrig nog Sineeske timpels wannen di de praktyd fon froeger bewarren. Mar neidot besikers faak ôdeljoed bin, sille sels di lêste wenige Sineeske moniminten yn delgong raitsje, faak om economische redenen. Nei olle gedachten bljoeë er net folle mear nei sommige tsientallen jierren letter.

Krekoarsom binne er groeiend bewustwêze en ôlderhonne ynisjative om ‘e Fryske taal, kultoer en geschiedenis ynstôn te hôden. Ik hoopje myn freonen ien dei nei Fryslôn to te bringen, om har sjean te litten ho et libben der erút sjugt. In et jefst ik hearing in lekkerbek te proegjen! Fryslôn, wachtsje op mi!