Skriiand tróch Ken Ho

Òp 6 oktober 2018 wââd d’r ien Amstèadam de dei fan diesleksie (wòdbliendens) hèalden. De heelen dei fan haal elf oeent sâântèèn wééaden d’r fòl mei aktieweteiten. Oeen deze biesoendere akkaadzje mòòst iek fan sèm déélnimme. Iek bin ómmes nieskiirig hó ‘t méénsken as iendieveduuen fúngeerje, want èalk méénsk het het biesoendes tó fetòllen. En diesleksie hèèat oentwieuwele dèabie.

De èèaste iendròk dòt iek kriege hee, wééad dòt diesleksie ‘n òòare tienkwiize wééad. En dit hèald ien dòt méénsken mei diesleksie faik ‘n biesoenderen taalint heejen jin ‘t oer ‘t hââd siiand wââden. De fraig wééad, hó ‘t wie jerre taalinten better tó útdrokking brienge kòòsten. Deze fraig stoog sintraal ien de préésentaasjes fan alle trèè sprekkes jin ‘t iek tó heeren kriege.

Póóliesje en ómgaaen mei Taalinten – Monique Blom

De oeenbòd fan préésentaasjes wééad graaet, faal ‘t mie òp. Ien de graaeten saal kòòmen d’r altied sprekkes jin ‘t graig jerre fiesie en iensichten oer diesleksie mei uus alle dééle woêaden. De èèasten sprekker wééad fan de Neederlâânsken pooliesje. Jó wééad Monique Blom, jó ‘t it oer de taalinten fan jerre meiwörkes hee. Fan-òò it begòn praate jó oer jerre sèm. “Iek hef ADD en diesleksie.” see se. Mar jó woêad de neidrok nâât lizze òp de swakken kâânt, mar just òp de taalinten jin ‘t deze eenskippen mei jem meibròòten. Jó fetòlde oer it iensidént dòt jer dèèp oeendeent hee. Der wééad ‘n kóóleegaa mei diesleksie jó ‘t nâât de hèalp kriege. Tróch jerre próóbleem tó erkennen en hèalp tó bèèden, koo de kóóleegaa jer just goo òp jerre taalinten róchtje. Dit iensidént hee de sprekker tiege oeendeent.

Dernei lòt se uus ‘n fielmpjen sèèn oer ‘n niej hèalppróógrammaa ien it pooliesje buuroo. It heete Woobie (Woby), ‘n próógrammaa dòt iensòt wââd óm de pooliesjeaaginten tó hèalpen mei it skruuwen. Dòt faand iek mòòie tófoêeging, want , só’t it uutleid wââd, aaginten kòòsten jem better róchtjen òp òòare taksen. Alle méénsken ien ‘t fielmpjen joogen oeen dòt jéé daigelieks mei taael tó dwaaen heejen. It opstellen fan it próósés febaasl, it skruuwen fan fremde taaelen (biefóórbééld it Iengels) en soks. En wie mòòsten ek nâât ferjette dòt jéé ek fuule mei méénsken tó meikjen hee. Deróm stoogen jéé daigelieks oender drok óm de skriftliken bòòadskip dúdlik tróch tó jòòen, jin ‘t altied klòpje mòòst. Biefóórbééld, ‘n Spélfòòt koo biefóórbééld graaete gefólge hewwe ien ‘n próósés-febaael. Dòt koo ómmes leide tó ‘n óóre ientèapréétaasje jó ‘t nâât klòppet.

Soender òp détaaelje ien tó gaaen kòòm ‘n berócht dúdlik nei förrenen fóór mie. Èalkeneen hee sien taalint, en hie mòòst nâât tjianhèalden wòdde om ‘m òp sien sterke kâânt tó róchtjen. Dit koo bereekt wòdde as wie ‘m hèalpe mei wúr ‘t er nâât goo ien wééad. Wobie wééad een fóórbééld fóór méénsken jin ‘t sien sterken kâânt èaldes heejen as ien de spelling, grammaatiekaa of soks fan taaelen .

Diesleksie ies gin hâândiekap, dòt meikje wie derfan – Mark Mieras

De twädden sprekker wééad Mark Mieras, ‘n wietenskipssjoeenelist. Déé ‘t er tó sprekken begòòn, hee ‘k it gefoeel dòt ‘t tiege ientressant wèèze soêed. En as it oeen it eend fan sien préésentaasje sèèn lòt, hee ‘k mie nâât fersind. It wééad tiege ienspiereerjend, soêd ‘k sizze.

‘n Wichtigen bòòadskip wééad dòt wie diesleksie gin hâândiekap wééad. Wie mòòsten diesleksie just as ‘n faariaasje ien ‘e méénsklike spéésies sèèn, wúr ‘t èalkeneen sien een biedraage òplééwere. Hie joog uus ‘n tiege wietenskipliken bliek ien ‘t teemaa. Er lòt sèèn dòt méénsken mei diesleksie ‘n óór oeentòl breinsellen heejen. De eene hee meer, en de óóre hee minder. Mar deze òò-wieking wééad gin óóarsaak fan stiegmaa, want beide faariaasjes heejen èalk sterke kâânten. Méénsken mei meer breinsellen heejen meer kommuunikaasje twiske de sellen (sellenferbiendingen), en kòòsten deróm makliker òp déétaaljes iengaaen. Méénsken mei minder breinsellen soogen faik it geheel mei eenen, en it graaeteren plaatsjen wââd nâât só maklik ien déétaaljes felónd. Dit lòt sèèn dòt èalkeneen ‘n ròl spiele ien ‘e méénskip, en as de eene próóbleemen tjiankómt, kenne se maklik tróch ‘n óór òplost wòdde.

Diesleksie en lèèsriepheid – Ewald Vervaet

De leste sprekker die ‘t iek luustere hee, wééad Ewald Vervaet, ‘n oentwiekkelings- en lèèspsiekooloog. Hie beseeke de stiegmaa roendom diesleksie óm tó sielen tróch der ‘n klieniesen bliek òp tó jòòen. Hie skruuwde nemmelik de diaagnóóse diesleksie tó oeen ‘n lèèsriepheid die ‘t nâât ien gaarkomst mei de èald wééad. En dit hééade ek nâât só tó wèèzen, see hie.

Èalkeneen hee ‘n óóre lèèsriepheid, stelde hie fest nei sien teese. ‘n Fóórbééld wééad dòt ‘n bòn dòt fuul èalder wééad as ‘n óór just ien ‘n èaderen lèèsstaadiúm wèèze koo. Sien bòòadskip wééad deróm, dòt as wie èalk bòn nei sien een lèèsriepheid (die ‘t mei it tròch himsèm oentwiekkele siestéém feststeld wòdde koo) behandelje, den wééad der gin dielèksie meer. diesleksie kòòm deróm uut ‘n fekèèaden òpfetting fan ‘n bòn sien lèèsriepheid wei, see er.

‘n Póósietieven kiekjen òp diesleksie

Nest de préésentaasjes jin ‘t joend wââden ien ‘e graaeten saal, hee ‘k sèm ek de maateriaalenmörk meimekke. Kremmen after kremmen fan fóldes leine klear òp ‘e taafel mei meiwörkes jin ‘t der graig meer oer fetòlle woêed. En der wééaden sèm próógrammaa’s fóór bòn (de bònpróógrammaa’s) òp ‘n óóar plek. Méénsken jin ‘t ientresseere binne fóór kottere préésentaasjes kòòsten jem nei de likjen saal bejòòen.

De raaden tree wééad, tienk iek, dòt méénsken tjian diesleksie póósietiewer oeensèèn soêeden. En dòt wééad heelendal lòkt! Mei de préésentaasjes hef ‘k meer fan diesleksie kenne lèèad, en iek hòòpje óóre ek mei mien kennis hiiroer hèalpe tó kennen.