Dyami Millarson (DM): Tou wäkke fräiske Toalfemielje heert dät Seeltersk? Wofúul Moanskene rakt et, do noch Seeltersk bale kanne, un goaruut fljutend? Wier et hieruur neen näie Unnersäikengen rakt, läit wíete wät du fon ju Toal ferwachtjend bääst. Meenst du, dät Seeltersk n truuijede Sproake is? Wieruum?

Ken Ho (KH): Tou ju aastfräiske Toalfemielje heert dät Seeltersk. Dälig leeuwt man, dät dät Seeltersk ju eentsigste aasterfräiske Toal is ju noch bestoant. Man dät leeuwe iek nit heel un aal. Iek toanke, dät dät Schiermonnikoogsk ook n Aastfräiske Toal is, wan ook ju mäd de Tied ienflouden fon dät Wäästfräisk un dät Holloundsk heeuwed häd.

Wät ju Toale fon Balere ounbeloanget do seeltersk fljutende spreke,rakt et fillicht uum fieuw hunderd herume. Bloot do allere Ljudene konne ju Toal fljutend bale. Iek ferwachtsje, wan iek ätter Seelterlound wai gunge, dät do Bäidene, ook wan jo dät Seeltersk bale konne, fúul Düütsken ienfloud in hiere Uutsproake, Wouden un so wät deerhäär wieze skälle. Bloot bie do oolde Ljudene skäl dät Seeltersk weze wät ju Toal wuddelk is. Oaber hier sitte juust wät Hoaken an. Do oolde Ljudene sunt aal oold, un do konne nit so loange teeuwe of et wädt tou leet. Deeruum toanke iek dät dät Seeltersk n truuijede Toal is.

DM: Wier wädt Seeltersk boald? Beskrif do geografiske Määrkmoale fon dät Gebied in t Eempelde. Wäkke baalwiezen rakt et in dät Seeltersk? Wo loange wädt dät Seeltersk hierumetou boald? Koast wät uur ju Geskichte fon t Aastfräisk in dusse Region fertälle?

KH: Dät Seeltersk wädt in ju Meente Seelterlound boald. Seelterlound bifindt sik in dän Loundkring Kloppenburig in dät Búundeslounde Läichsaksen in Düütsklound. Fröier wud dät Seelterlound heel un aal umfoated fon Foanen. Et lait ap n Soundailound dät bloot mäd ju truchläzenge fon do Foanen tougungelk wuden is. Bisunder is ju Seelter Äi, ju fon dät Sude ätter dät Noude wai fon Seelterlound fljut. Deeruum is deer twäin Foanen äntstuden, tou wíeten ju Wäästfoan un ju Aastfoan. Ju Foankolonie Idafeen wäästelk un ju Foanmeente Elisabethfeen aastelk fon Seelterlound läze Tjugenze ou fon ju foanerieke Geskichte fon Seelterlound. Binne dät Seeltersk rakt et sowät trjo Baalwiezen, do in do Búurskuppen Romelse, Strukelje un Skäddel in Seelterlound tou fienden sunt. Deeruum hete jo dät Romelster Seeltersk, dät Strukeljer Seeltersk un dät Skäddeler Seeltersk. Iek skäl in mien unnersäikenge ättergunge, of dusse trjo baalwiezen truch sien brukere fóar fon jusälge Toal of trjo ferskeden Toale heelden wäide. In Sedelsbíerig is et n Tik uurs. Man kwädt, dät jo Skäddeler Seeltersk deer bale. Man dät wol iek noch ättergunge truch apnoames tou moakje fon hiere Sproake.

Uursproangelk kemen do Ljudene uut dät Aastfräislound fon dälig ätter Seelterlound wai, un dät fröieste dät dut geskaag, waas uum 1100 Jíer herume. Deeruum kud man kwede, dät dät Seeltersk al 900 Jïere boald wuden is. Dät baalgebied fon t Aastfräisk waas fröier fúul gratter. Fóar 1600 wud dät Aastfräisk noch boald fon Groningerlound bit tou dät Lound Wursten. Man dan wud die Ienfloud fon t Läichdüütsk gratter. Deerieuwenske roate et Stoarmfloude, do do baalgebieden fon et Aastfräiske gratstendeels fernäild häd. Ju eentsigste Uutnoame waas et Seeltersk, dät bewoard blíeuwen is wiel et ap n Soundailound boald wädt. Dät et nit so mäkkelk tou beräkken waas, moaket dät dät Seeltersk minder fon do uur Toale truuijed wuud bit lässens.

DM: Wät is ju Religjoon fon do Seeltere fon dälig? Hääst du fóar ju Unnersäikenge fon hier Foulksglove wät úrig? Wät bääst du ferwachtsjend fon sukke Unnersäikenge? Wät hääst du leerd uur ju seeltersk Kultuur?

KH: Sietdäm Seelterlound kristen moaked wude, binne do Seeltere katoolsk. Man wanner Seelterlound in dät lääste Jíerhunderd epen moaked wude ätter ju butenwareld mäd ju Truchläzenge fon do Foanen un Anläzenge fon ju Íerzenboane, kemen uur kristelke Religjoonsmeenskuppe fon bute wai hier tou Lounde. Ieuwenske do lutterske un fräisäärkelke Meenskuppe, rakt et dälig säärm ne Moskeenmeenskup in Seelterlound. Dut is wisse aiske interessant. Trotsdäm wol iek unnersäike wät fóar Religjoon do Seelter fröier hieden. In uur Wouden, wol iek dän uursproangelke Glove fon do Seeltere kannen lere. Iek toanke dät et hier nit fúul úrig is, oaber et skäl interessant weze. Ju Seelter Kultuur kanne iek noch nit goud mäd ju Seelter Toal, uumdät iek ook noch nit genoug uur dät Seeltersk wíete. Dät eentsigte dät iek nu kwede kon, is dät ju Kultuur aiske moanskelk is.

DM: Wan bääst du begonnen uum dät Seeltersk tou leren? Wieruum hääst juust nu ounfangd, dät tou dwoon? Wät diest du toufóar?

KH: Dät waas in Februoar wan iek begon, dät Seeltersk tou leren. Dät Seeltersk lere iek, wiel iek lääste Jíer dät wäästfräiske Toalen do boald wäide in dät Hollound oumoaked häbe. Dut Jíer wol iek mäd dät Aastfräisk un dät Noudfräisk beginne. In Januoar leerde iek dät Groningersk, n Läichdüütske Toal mäd fräiske Ienflouden un wierhoalde dät Skiermonnikougisk, n Toal mäd aastfräiske Määrkmoale, ju iek in 2018 leerd häbe. Iek häbe et so ploaned, dät iek do trjo namde Toale mädeenuur glieke kon.

DM: Meenst du dät Seeltersk n faine Toal is? Wieruum? Ontwoudje eerdelk un reke n Toale fon 1 bit 10 wo fain dät Seeltersk is. Wät moaket n Toal toankst du fain?

KH: Dät Seeltersk fiende iek wäil fain. Litje Wouden as “tou”, “ju”, “man”, “mee” en Wíerkwouden as “sjo”, “kume”, “leeuwe”, “líeuwje” moakje ju Toal in degelk Gespräk aiske fain. Iek reke ju Toal n sogen. N Toal is fain, wan ju n bisundere Uutsproake häd.

DM: Wät sunt do Wouden, do Uutdrukkenge un do Lude deer du maaste mäd appe hääst? Hääst du ook n grammatiske Oainskup fon dät Seeltersk, ju du fain findst?

KH: Wouden so as “stúur”, “swíede”, “aiske”, “läip” sunt heel bisunder. Dät Woud “Oost” betjudt n litjen Rien, die säks wieken fóar of ätter 25 Juli geböärt. Dät häd tou moakjen mäd ju Wiezigaid fon Búren. Uur Biespile sunt “biïete” un “bifrete”. Wan aan n uur biïet of bifret, betjudt dät man dät Ïeten fon n uur wägnimt un apiet. Iek kon mie aal fóarstale wät fóar Gezichtuutdrukkenge man häd as hie dät kwädt. Noch n uur Biespil. Ju Uutdrukkenge “Pot is nooit so skeeuw, dät deer naan Däksel ap paset” wist, dät älkeneen ook n uur fiende kon die jädden mäd him umegunt. Dät is toanke iek, n wichtige líeuwenswiezigaid. Iek fiende do ‘u”, “ou”, “ju” un uur Lude do in ju Bäterkaante fon de Mule uutspreken wäide, fain. Dusse Lude moakje dät Seeltersk bisunder. Toun bispiel boalt me, “Ju gjuchte Gjuchte.”, deerin do trjo u Lude bääteenuur foulgje.

DM: Wo hääst du Seeltersk leerd? Mäd wäkke Metoade hääst du leerd, dusse Toal tou balen un tou skrieuwen? Skuust du ju leermetoade oun uur anbifele? Läze dien Ontwoud uut.

KH: Iek fersäike so fúul Biespilen in dät Seelerske tou fienden un tou lezen. Iek hied ju Biebel in dät Seeltersk, un deermäd begun iek do passoazjes tou lezen, do iek aal kan. Hier un deer koom iek Wouden un Uutdrukkenge toumäite do mie oun Wäästfräisk un Holloundsk toanken däd. Dät hat, dät iek aal dät wät iek aal weet fon uur Toale, bruke. Deeruum fäng iek oun, dät wät dät Seeltersk un uur Toale mädeenuur gemeen häbe tou leren, un bloot deerätter leerde iek dät bisundere oun dät Seeltersk. Man n Uutnoame sunt Wouden do aiske oafte bruukt wäide, so as “bale” un “kwede”. Oun dusse Oard Wouden moaste iek mie fon Anfang oun woane. Un dan blift deer nit fúul úrig as bloot fúul tou lezen un tou skríeuwen.

DM: Wieruum hääst du dät Seeltersk leerd? Is dät nit roar dät n käärdel uut Hongkong Seeltersk lere wol? Leeuwst du, dät du dät Seeltersk rädje koast?

KH: Dät Seeltersk lait Tjugenze ou fon ju aastfräiske Toalfemielje. Iek bän ap Säik deerätter wät dät Fräiske so Fräisk moaket. Deer häbe iek fúul fóar úrig. Deeruum is dät so, wan dät Seeltersk ferdwint, deer een Toal minder fon wäide skuul ju mie deerbie hälpt uum dät Fräisk kannentouleren. Iek hoopje dät iek dät Seeltersk rädje kon touminsten truch dät n näi líeuwen tou reken ap dät Nät. Iek skäl artikelen skríeuwe in dät Seeltersk, dät et n oain Plats in ju virtuelle Wareld kriege skäl.

DM: Du koast nu Seeltersk bale un skrieuwe. Du hääst dät in kute Tied leerd. Leeuwst du, dät du aal alles uur dät Seeltersk waast of rakt et noch fúul tou leren? Du hääst wät úrig fóar ju Ferbíendenge fon alle Fräiske Toale. Wät häd dät Seeltersk die uur dät Fräisk ingrotengansen leerd? Reke oun, wieruum dät Seeltersk fóar dien fräiske Studie wichtig is.

KH: Deer is wisse noch fúul moor tou leren uur ju Seelter Toal, Kultuur un Geskichte. Dät Wäästfräisk, dät Aastfräisk un dät Noudfräisk stomme fon dät Ooldfräisk ou. Dät betjudt, dät jo jusälge Wuttel häbe, un mäd ju Tied häbe jo sik ätter ferskeden Gjuchte wai heruutmoaked. Deerum is dät fóar mie interessant, uum tou sjoon, wäkke näie Oainskuppen tou Biespil dät Seeltersk ounnúmen häd. Buppedäm sjo iek ook wo dät Düütsk ap Seeltersk ienfloud heeuwed häd. Fóar älke Fräiske Toal, sjo iek ätter two Dingere, tou wíeten, (i) hiere säärm Äntwikkelenge un (ii) do Ienflouden do uur Toale uum hier herume ap hier häbe. Toun Bispiel, dät Wäästfräisk stoant unner dän ienfloud fon dät Holloundsk. Dät moaket dät dät Wäästfräisk Holloundske Wouden tou bruken begint, so as “leuk”. In dät Seeltersk wädt dät Woud “Spoas” bruukt in jusälge Betjudenge. Dät lät ätter dät Düütske Woud “Spaß”. Wuddelk rakt et dät Woud “Oarigaid” in dät Seeltersk, un dät däd mie toanken oun dät Wäästfräiske “aardichheid”. Deermäd kon iek säärm fääststale, dät dät Woud “Oarigaid” of “aardichheid” Fräisk is, wilst “leuk” in dät Wäästfräisk un “Spoas” in dät Seeltersk moor fon dät Holloundsk und dät Düütsk is. Dusse Fergliek lät mie wíete wät in älke fräiske Toal ächt fräisk is. Dät is wichtig fóar mien fräiske Studie.