Geschreven door Dyami Millarson

Waarom men in Nederland Terschellinger Fries, Schiermonnikoogs en Hindeloopers drie dialecten noemt is vooral een historisch argument: ‘Het stamt af van het Fries, daarom is het een dialect.’

Volgens diezelfde logica van ‘taalhiërarchie’ op historische gronden is het Fries een dialect van het Germaans, het Nederlands en Afrikaans zijn dan ook dialecten, het Zweeds en Noors en Deens zijn dan dialecten, enz.

Echter, men is er stellig van overtuigd dat Fries, Nederlands, Afrikaans, Zweeds, Noors en Deens ten opzichte van elkaar (tegenwoordig) verschillende talen zijn. Zo staan ze ook geregistreerd in alle online databanken.

Tevens is men ervan overtuigd dat Afrikaans geen dialect is van het Nederlands ondanks het feit dat de woordenschat voor 90% overeenkomt, en het Zweeds en Noors en Deens worden niet beschouwd als Scandinavische dialecten ondanks het feit dat de sprekers van die drie talen elkaar redelijk kunnen verstaan.

De sprekers van voorgenoemde talen vinden dat zijzelf talen spreken, en zo is het ook met de drie Friese talen die nu internationale erkenning gekregen hebben. Sprekers van het Noors horen niet graag dat ze een variant van het Scandinavisch spreken en sprekers van het Afrikaans horen niet graag dat ze een variant van het Nederlands spreken, deze zaken liggen erg gevoelig omdat zij ervan overtuigd zijn dat zij daadwerkelijk een eigen taal spreken en vandaar wordt ‘dialect’ en ‘variant’ als beledigend gezien en ervaren. (Vroeger zei ik altijd dat Afrikaans en Fries dialecten waren vanuit mijn Nederlandstalig perspectief. Echter, de sprekers waren altijd stellig overtuigd dat dit niet zo was. Vandaar ben ik maar op onderzoek uitgegaan en sindsdien bejegen ik Afrikaans en Fries niet meer als dialecten ondanks het feit dat ik ze al redelijk kon verstaan. Taal blijkt echter complexer te zijn dan verstaanbaarheid. Fries heb ik dus in 2016 geleerd en Afrikaans staat ook op mijn verlanglijstje.)

Het is ook zo dat het veel tijd kost om die drie talen eigen te maken en dezelfde methoden moeten toegepast worden als bij het leren van vreemde talen zoals Duits of Chinees. Verder is het niet makkelijk om C2 of C1 (Europese taalniveaus) te bereiken in deze 3 talen gezien de grote woordenschat. Het duurt derhalve een hele poos om ze echt onder de knie te krijgen.

Lees hier over het gebrek aan neurologisch verschil tussen taal en de fictie van dialect/variant. Tot nu toe is er geen hard bewijs dat het om dialecten gaat, maar het bewijs wijst in de richting dat het om volwaardige talen gaat, derhalve een Friese taalfamilie in Nederland.

Er zijn trouwens veel taalkundigen die menen dat het onderscheid tussen taal en dialect taalkundig zeer problematisch is en op louter taalkundig gronden niet te maken is, maar dat het onderscheid op een sociale hiërarchie gebaseerd is. Zo zegt men: ‘A language is a dialect with an army and navy.’

Oorspronkelijk was ik hier niet van overtuigd en verzette ik mij tegen deze taalkundige overtuiging die mij absurd leek vanwege het helemaal tegen de heersende volksovertuiging m.b.t. taal en dialect ingaat, maar gezien de feiten sluit ik mij als taalonderzoeker nu aan bij deze taalkundige overtuiging. Ik laat me leiden door de waarheid/feiten, en mijn rechtsfilosofisch uitgangspunt of juridisch grondbeginsel is gelijkheid voor de wet:

Als het hier om talen gaat, dan moeten de mensen gelijk behandeld worden gezien hun taal, wat rechtsfilosofisch terugslaat op art. 2 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens waar beweerd wordt dat geen onderscheid van mensen gemaakt mag worden op grond van taal, d.w.z. de sprekers willen geen dialectsprekers genoemd worden of op andere wijze onjuist bejegend worden: ‘Eenieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in deze Verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal [mijn nadruk], godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status. Verder zal geen onderscheid worden gemaakt naar de politieke, juridische of internationale status van het land of gebied, waartoe iemand behoort, onverschillig of het een onafhankelijk, trust-, of niet-zelfbesturend gebied betreft, dan wel of er een andere beperking van de soevereiniteit bestaat.’